Op grond van het auteursrecht kan een ontwerper de vormgeving van zijn meubelen beschermen en (onder bepaalde voorwaarden) actie ondernemen als een ander zijn meubelen namaakt. Maar hoe gaat dit in de praktijk in zijn werk?
De Graphic versus de Quartz
Een mooi voorbeeld is de uitspraak van begin september 2011 van de voorzieningenrechter van de rechtbank ’s-Hertogenbosch. In deze procedure gaat het om auteursrechten op tafels.
In 1995 heeft de heer Merckx voor meubelfabrikant Arco een tafel ontworpen. In 1996 is deze tafel onder de naam Graphic op de markt gekomen.
Goossens, een detailhandelaar in meubelen, verhandelde een tafel onder de naam Quartz.
Arco is van mening dat Goossens door het op de markt brengen van de Quartz inbreuk maakt op de auteursrechten die zij heeft op de Graphic. De rechter geeft in deze uitspraak uiteindelijk Arco hier ook gelijk in. Maar voor hij tot dat oordeel komt, neemt hij eerst twee stappen. In de eerste plaats bekijkt hij wat de voorwaarden zijn voor het ontstaan van auteursrecht en of de Graphic aan deze voorwaarden voldoet. In de tweede plaats bespreekt hij wat de toets is voor inbreuk op het auteursrecht en geeft hij aan waarom die toets op de Quartz kan worden toegepast.
Deze twee stappen worden hieronder besproken.
Stap 1: is de Graphic auteursrechtelijk beschermd?
Eerst toetst de rechter of de Graphic van Arco voldoet aan de vereisten van de Auteurswet. Kort gezegd moeten er bepaalde creatieve keuzes zijn gemaakt bij het ontwerpen van de tafel. De elementen van tafel mogen niet zijn overgenomen van andere tafels die eerder al op de markt waren.
Volgens Goossens voldoet de Graphic niet aan de vereisten, omdat de Graphic te veel lijkt op vier andere tafels die al op de markt zijn (voor de liefhebber: de PK55 en de PK63 van de Deense ontwerper Poul Kjaerholm en de S-6 en S-16 van Metaform meubelen). In reactie daarop heeft Arco verklaringen overgelegd van diverse deskundigen, waaronder de voormalig directeur van Metaform zelf. Al deze deskundigen zijn van mening zijn dat de Graphic aanzienlijk afwijkt van deze tafels. Ook de rechter is van mening dat de Graphic voldoende origineel is. Dat je als rechter van alle (meubel)markten thuis moet zijn, blijkt wel uit de onderdelen die hij daartoe als voorbeeld noemt: de ronde verbindingsbuis aan beide kopse kanten in combinatie met de twee jukken aan de lange kanten en een tafelblad met getrapte vorm.
Bij meubelen is er echter nog een regel die van belang is. In de rechtspraak is namelijk bepaald dat de vorm niet noodzakelijk mag zijn voor het verkrijgen van het technische effect. Zo hebben eettafels over het algemeen vier poten zodat ze stabiel staan en een horizontaal tafelblad zodat je er je bord op kunt zetten. Als één ontwerper deze elementen zou kunnen beschermen, dan zouden alle andere ontwerpers nooit meer soortgelijke eettafels op de markt kunnen brengen zonder inbreuk te maken. Dat hebben rechters niet wenselijk geacht.
Deze rechter ziet hier echter evenmin een probleem voor de Graphic, omdat de kenmerkende elementen van de Graphic niet vereist zijn voor de functie van de tafel. De tafel geniet volgens hem dan ook auteursrechtelijke bescherming.
Stap 2: is er sprake van inbreuk door Goossens op die auteursrechten?
Volgens de rechtbank is er sprake van inbreuk ’wanneer een auteursrechtelijk beschermd werk wordt nagebootst in gewijzigde vorm of geheel of gedeeltelijk wordt bewerkt terwijl deze nabootsing dan wel de bewerking niet als een nieuw oorspronkelijk werk moet worden aangemerkt. Hierbij geldt dat de totaalindrukken van de twee werken overeen moeten stemmen.’
Goossens is van oordeel dat de Quartz voldoende verschilt van de Graphic. Opmerkelijk is dat ze daarbij een verklaring in het geding brengt van een deskundige die – zoals de Rechtbank terecht opmerkt – eerder het tegendeel bevestigt dan wat Goossens met de verklaring wenst te onderbouwen. De deskundige schrijft namelijk:
‘Voor een gemiddelde consument, zal het op het eerste gezicht om hetzelfde product gaan. Wij vak-idioten zien weldegelijk verschillen, en de punten welke U aanhaald in onderstaande mail zijn in mijn ogen correct’.
Weliswaar wijkt de Quartz op een aantal punten van de Graphic af – zo zouden de hoekverbinding van de Quartz een naad hebben terwijl die van de Graphic dicht is, wijken de tafelpoten in dikte van elkaar af en is een verbindingsbuis onder de tafel bij de Graphic afgeplat en bij de Quartz rond – maar de totaalindrukken van beide tafels stemmen volgens de rechter overeen. De Quartz maakt dus inbreuk op de auteursrechten van Arco.
Tot slot
Voor een rechter inbreuk op het auteursrecht op een meubelstuk kan aannemen, zal hij eerst de volgende twee vragen moeten beantwoorden:
- Voldoet het originele meubelstuk wel aan alle vereisten van het auteursrecht?
- En zo ja, maakt het meubelstuk van die andere partij inbreuk op die auteursrechten?
In deze uitspraak komen ook nog een aantal onderwerpen op het gebied van het procesrecht aan bod. Zo bevat het vonnis enkele interessante overwegingen ten aanzien van het betrekken van een niet-bestaande B.V. in een procedure en de toepasbaarheid van ex-partebevelen.
De volledige uitspraak kan hier worden gelezen.